La poésie!

[Poete soninke]

( N gode! )

In gode * Godo baane
Baataran fi fe de!
In gode * Godo gotte!
Gotte yige xalle fe de!
In gode * Godo xulle!
Xurujinte nta kita!
In gode * Godo dunbe!
Dullinte minira!

In godeeee*

Godo filli!
In gode * Godo binne!
In gode * Godo muxunte!
In gode * Godo saafinte!

In godeeee*

Godo sikki!

In gode * Duna su godondaana!
In gode * Yugun giyandaana!
In gode * Yaagun guja fasinte!

In godeeee*

Godo naxati!

In gode * Naxaadunkon naxannaate!
In gode * Naaburun suturandaana!
In gode * Nattan nagaanindaana!

In godeeee*

Godo karagi!

Kaagumun kantonte!
Kallengooraaxun kanda xase!
Kanñaxadunbe faraaxunda!

In godeee*

Godo ɲeri !
Ñaxan maxanñettu !
Ñaagande guma ñeronte !
Ñunma do ñaame ñekora !

In godeee*

Godo segi !
Saageyen do segeye soxoode !
Seeda sooxinte saana siginte !
Saajo wa soosene sende sindinke kanma !

In godeee*

Godo kabi !

Kanbaxullu nanmansaane !
Kandaaran dundon woyindaana !
Kanta kare korinton konpon xasu !

In godeee*

Godo tanmi !
Taa duuru taamaxinte !
Taata wa tanbonkaanu tanbanŋu noxo !
Talaqa motinta salaqa timinte !
Tanma dallante dunŋaare !

In godeee*

Godo xulle*
Godo binne*
Godo dunbe*
Gori gollanpoonun duuraaxu !
Gakura koranu wure xiidi !
Gaana gaayun ŋa seganan yanqana !
Gidimaxa gidigillun seenu !
Gajaaga galli xooron xiidi !
Gidinme gina moyinton yanqa !
Guseela gunxooron duraaxu !

In godeee*

Godo saafinta finkkinte !
Godo sakunta bononte !
Godo gotonta gotte !

In godo xulle !
In godo demunte !
Godo binna birante !

Xa d’in deema deemandan siru !
N’in goden gaayi gaayi gede noxo !
N’in goden segendi sende segentte xolle noxo !
N’in goden gaayi gunjuru gedi xooro noxo !
Gopeela goppun faayi kanmu !
Maama gansiri koranu wure fakka godo misu misu !
Man d’in wara goden sefe ?
Xabiilan godo godoye !
Godoxulle ndo godo binne kanma !
Golliñaŋaano t’in godo binne !
Gollinñanbalinu t’in godo xulle !
N goden ŋa galeedu gooru noxo !
Gunbu segenda n ŋa sikki gooren laqe !
Gunbu saafinton ŋa goore noxo !
Gunbu demunton ŋa goore noxo !
Daama binnu ndo daama dunbu !
In goden faayi lappini lanban xanne !
Xa d’in deema n’in goden tangi !
Tangandan siru !
Xa d’in deema n’in goden geesu !
Geesundan siru !
Deri binne ndo deri xulle sanjaane !
Sanjan lasamante !

In godeeee

!



* Soninkara Deena Demunte*

[Poete soninke]

Xiidi fana fina!
Xiidi filla finkki!
Sikkan d'in ségu!
Naame nti naamu!
Kaagumu kanda xasé kandé!
Tunbu dunbé ro xanné xaro!
Ñangen ñonxollo do ñexe!
Sengetté segénte moyi!
Kanba dunbé soyi; koolo!
Tanbu xasén xiidi; Télunbè!
Tanba woo n sira xullé!
Tanba woo n sira binné!
Kanda fanan xiidi xallo xooré!
Baa saqa wundu keeta!
An na fungun fanqa!
Taga kuurunté konkon; kankan kaa!
Xenqaana mungunté wundu!
Xoo xaa; xu ruu xa raa!
A wasé wandé d'in xanné faasa!
A wasé wandé d'in xanné jaga!
Wandé; a tu harisa wakkilanta kurunba;
kanda xasé be ga geejin wure kanji ra nta ken safindini!
Maama koran wuré banballé!
Kisima kaccingollé jongini ya! A nta joxini!
Xiidi filla finkki beddi xooro noxo!
Ako! Nti oti; iti iwa tini: xanné
Xanné ya jongini a ya ma xabura!
Xanné yan fuutini d'a batté ma kaara!
A ga na kara a toxo ni xanné!
A ga na birè a toxo ken ta yillène!
Firaana xasun xanné!
An kandene ya; an ta kalla!
Kanda xasén fakka kakké duuro!
A ra nta woyini sakati n'a feesu!
A yoronba a sagara; a na lefa noxon ña!
A banbu a wutu; firaana xasun xanné ña ni!
Fatanbinnira tonté!
Kanda xasun kanda xoora fana!

Deena sooninké.

[Poete soninke]

Nke daga * Nke yan daga debe ya!
Nke daga * Nke yan daga debe yi!

Debi xoore*
Debi gemunte!
Debi liŋe*
Debi darajante!
Debi yuruwante*
Debi toxo bogunte!

Nke daga * Nke daga debe yi!
Nke daga * Nke daga debe ya!

Debi xase*
Debi toxo bogunte*
Debi faranpare!
Debi laate*
Debi lasamante!

Nke yan daga debe ya!
Nke yan da debe wari!

Tuwaaxu xasen deben ya ni!
Tuwaana xooron deben ya ni!

Ke debe d'in lasama moxo siri!
Nke da ke debe lasama; lasamaye su xenpa!
Nke yan daga nan daga!

Nda bannalenmu ñi banbini baane baane!
Na fiigumu ñi leqini fillo fillo!
Nda sikkaano ñi sigitonto sugandinton kanma!
Na naxaadunkon ñi naxaani siitini!
Nda kaanankon ñi kara kande noxo!
Na tunkanlenmu ñi tuumaye noxo!
Nda fii ñengenton ñi ñonxollono ñuumuntan gine kanma!
Na segundaanon ñi sigisollun kanma!
Nda kanba dunbu ñi soyikanba xullun funtini!
Na tanmi gumu ñi tanma ragene!

Nke yan daga nan daga!
Nke daga nan daga!

Nke ga lasame nan lasame!
Nti: Jaaxa debe tana nta laahara falle!
Jaaxa debe wa debe falle!

Ke debi gemunte!
Ke debi faranpare!
Ke debe saanun ga xurana xoyi jaama funse!
Ke debi xoore!
Ke debi yuruwante!
Ke debe kiyen ga yelunbene xoyi luulu dunbe!
ke debi xase!
Ke debi darajante!
Ke debe xason gaa xurana xoyi xatin xulle!

Nke daga debe ya!
Nke daga debe yi!
Nke daga nan daga!
Nke dalla yaarene!
Nke dalla trene!
Nke dalla yiilene!

Jaaxa debe yogo laate ni; debe yogo w'a falle!
Debe raawa xoorono debe ya!
Debe raawa liŋono debe ya!
Debe raawa debe yaaxana!
Debe raawa debe xawansana!
Debe tana ra nta ñaana debe tana!

Ke debe fankka mullu!
Ke debe timaliŋu!
Ke debe fuugu liŋu!
Ke debe xumaarun wuyini yaagin gubo ña noxo!
Ke debe tullun daaxa ni fanxooro naxaane ña!
Ke debe; ke debi xase!

A da yaaxa texenton finkkindi!
Wuye nta kun da xadi ma kalle!
A da yaaxa wuñinton xuumandi!
Katoye nta kun da xadi ma kalle!
A da soobo gumun sunbu n'i sunbu!
Kun do badan wundiye tiigon falle!
Na sangaano yinmun ro i feqen wure!
Kun do badan tima junne; gunbe falle!

Jaaxa debe tana wa duna ke noxon di!
Duna tana xa wa duna ke noxon di!
Debe raawa debe saarana!
Debe wa bakka debe noxo!
Debe wa debe xawansana!

Nke daga; nke daga debe ya!
Finkku ndo heejiye debe!
Tiigo ndo xenqon debe!
Wundiye ndo wujuunu debe!
Debe be wuron ga nta bakk'a kiye noxo!
Nke daga nan daga!
Jaaxa debe wa debe falle!
Nxa; debe su nta laahara falle!

SONINKARA DEENA!

[Poete soninke]

Soninkara yaxaru *
Kaara yaxaru *
Fatanbinnira yaxaru *
Lendunjaaxa siru *
Banban siru *
Saaxa siru *
Sugundan siru *

Nke d'in yaaxanji xalifa yaagun tunka senne *
Nke ga sikki sooxon do sonqon bera giyante kanma *
Xa d'in deema ti duwa binne duwaawu *
Xa n'in deeme ti duwa xullen duwaawu *
Duwaale yaxaru; xa d'in banbu *
Xa n'in banbu duwan banaado noxo *
Nke ga du walla dunŋaare su noxo *
Sooño yaxaru sondonmu nta sontono *
Xa n'in deema ti sooxo ndo sinmaye *
Nke ga sonton soxoodinxolle su noxo *
Nke ya ni Gaabu deenandunbe *
Gaabu xoore deena naxaadunke *
Goppela goppu binnu w'in yoorini goore noxo *
Nke ga na deeni daago su kanma *
Guseela yaxaru n'in geesu katta gesere gerewu *
Nke ga na ña fallanke faŋe su naxaane *
Xa n'in falla faalaya banbansiru ŋa *
I n'in banbu fatanbinnira banbaado noxo *
Finkkinton bera na ña fintoone *
Saafinton debe na ña minangocco *
Muruxunton kunda na ña tonongocco *
O n'i tanga suxuñon ŋa *
Suxaano na sunxallan faraaxu me naxa *
Nke naa toxi deena; deenandunbe ; soninkara deena *
Nke ga banbini banbaado su noxo *
Nke wa xalifene banaaxun tunka bannan ŋa *
Koonu xan d'in banbu soninkara noxo * ?
Soninkara yaxaru; saaxa siru lendunjaaxa siru *
Fonnans iru tigitindan siru sugundan siru *
Bangasi banbaado xiiden d'in gansi *
Nke ga ñaagene do gollanpoonu batte *
Iti: nke ya ni deena *
Nke ya ni deenandunbe *
Nke ya ni sooma fana
Sooma naxaadunke *
Nke ni sooma* Sooma naxaadunke *
Sorekonpo xooron xiiden d'in raga gunne noxo*
Soroma sorokonpo xooro n'in sorogo sunke su*
Nke ya ni jamu laate sooma naxaadunke *
Sooninkan xanne nta sontono n neene kanma *
Faaban xanne ndo saaxan xanne daraja gemunte*
A nta sonton ke xanne kanma *
A nta sontono ... a nta sontono *
Hinneye tunka dunŋeye kanma *
Nke ga na jooti jala bononte su noxon di *
Jallaane jala barikanton ŋa jongini jonboxu jongun wure *
I n'in jongi jongun wure *
I n'in jelinkure joogu koran kanma *
Nke ga na tiigo tiiru ndo tirindu naxa !
Tiringa tuuru tinmanto n'in tigiti *
Tiigande ndo maamande na tiigande ya da*
Fatanbinnira kinxenna gingi xooro naxati naxa *
Barike ndo banbaado naxa *
Deena demunte be ga n'in tanbu *
Tanbaxaara do tanbonkaanu wa beran kanma *
I n'an tanma laga ma tanbakunda koranu kanma *
O na tanba xaara tanbanŋun kutu kutu *
O na tanba xaara xaarun xooti xooti *
Tanbonkaanu tunkanlenmu n'o fata *
Tanbakunda tanbanlenmu n'an tongi tongi *
Faasande ra nta fanke firini *
Ginannuuru ginalen moyinton ga na yelunbe*
A na jallinton do dullinton ña ñonxini me ya *
N'i ñaxalli bagandi katta kitti tarande ndo guutumeye *
Eh! ñuumunton kira laqanji tonini xorinton fonlaqen ŋa *
Soomankiidi kiidi xooron wure *
Iyo; Nke ya ni sooma naxaadunke *
Soome ga nta raqe be ya ken toxo ni raqa duuro *
Soome ga nta raqe be ya ken soyikanbu n'a kira
I naa wuyi; i na nella sellan ŋa*
Nke ya ni goppela goppun sooma lagare *
Nke nta sontono nga naa ro kunda su noxo *
Bke ya ni ssikundanke; siikunda do galoxora deena demunte*
Waga yaxarun lenme *
Nke ya ni wagalen darajante * wagalen giyante *
Fatanbinnira yaxaru * Soninkara yaxaru * kaara yaxaru *
Xiiden d'in wutu xiidi xote d'in wutu*
Nke ga terende noxo nga teregunne noxo *
Xiiden d'in geesu xiidi xote d'in geesu *
Nga fan xoore noxo *
N ga tuŋa xoore noxo wandi xannu noxo *
Sinmayi xoore n d'in fanqa *
N ga bagan laate noxo *
Yaaxanji xiidinte yan sigi nyaaxon kanma *
N ga tuŋa xoore noxo *
Nke ga xoroba xoore noxo *
Kaara sunke xiiden ya ni *
Kiidi xoorn siranŋun na minna yi?
Dindimullun siranŋun mullu n daga minna?
Yaafi xayun d'i siranmullun ŋa sikki kaara *
N ga sinmayi laate noxo *
N ga sinmayi xoore noxo *
Lendunjaaxon ŋa sorokonpi raqun ŋa *
Suxubanfo * Yaraxate * ñaaxame !
Duna banbundan siru saaxa siru *
Fatanbinnira banbundan siru *
Lendunjaaxa siru *
Faasandan siru *
Sugudan siru *
Sorogodan siru *
Xoorondan siru *
Tigitindan siru *
Fonnan siru *
Nuxudunxullu *
Nke xanne ŋa jongin'in xannen ŋa *
Wandi xannun do me naxa *
Sooninkon ti: << Wujuune terende wujuunu filli terende; a su joppe ti tan wutta baane ya >>
Fatanbinnira yaxaru *
Hari na xa dallandi faabakan lensirun xooronde da *
Hari na xa dallandi saaxan ka lenmun sorogande da *
Sugudan siru * Sorogodan siru *
Sugudan sirun faayi *
Banban sirun faayi *
Banbudan sirun faayi ke *
Lendunjaaxa siru *
Xa me nta duna *****

* SONINKARA DEENA nwu xanne ya ni *

[Poete soninke]

Xulunba binne ŋa jin kanma!
Xulunba binne ŋa jin kanma !
Nooren ŋa ji kanma !
Nooran lenme ŋa ji kanma !
Nanlenmu ŋa xaasana !
Xamundaanon ŋa sunbandini !
Naanun ŋa xaasana !
Nanlenmun ŋa xaasana !
Naa gumun ŋa xaasana !
Xamundaanon ŋa xaasana !
Nagaanon ŋa xiisene !
Tangandaanon ŋa luukene !
Geeji xoore ŋa luukene !
Jintonte ŋa kanmu !
Fuurun ŋa yoolene !
Fuura lenmun ŋa banbene !
Geejin ŋa sarallene !
Geeji xooren ŋa fuutini!
Jarinta jooginton ŋa naxaane ŋa !
Fan xoore naxaane !
Geeji xoore naxaane !
Sooninkon ti: << Xollalen binne jin kanma a d'i wure ya ni >>
Terende saane ya ni !
Tuŋa nattan ya ni !
Fatanxullira naaburu kurunba timaliŋe !
Danbi baane fe; xilli baane fe; xabiila baane fe !
Dulle ndo daqu nanmansaane !
Kori ndo tanpiye disa xulle !
Suuxuye ndo suxuleye bajo boyinte !
Kaawa fi kaawa fi xenpa !
Yaaxe wase seeda yi !
Nke da terende temu fina !
Na tuŋan temu, na tuŋarankaaxun temu !
Na gunne wari; gun binne !
Na gunne wari; gun xulle !
Nke da tuŋa liŋu ndo tuŋa buru temu !
Wuyanyaaxon do wurudun terende !
Yaagen bakka tullen ña; hadamrenmu ña n'a tonon yigana !
Terendi lasamante !
Terekilli lasamante !
Xiiiden ŋa xiilen wure !
Jarinton ŋa guufuru xoore noxo !
Guufuru xoore ke d'i xoroba xooron ya ni!
Yaage bakka tullen ña; hadamarenmu ya n'a tonon yigana !
Silenmun ŋa tonte ŋa tangandaana t'i ya !
Silen faranparun ŋa tonten ŋa korosindaana t'i ya !
Silen jagoton ŋa tonte ŋa xatandaana t'i ya!
Yugun ŋa gunne ŋa; jarinton ŋa xoroban wure !
Yugu xooron ŋa guufure noxo !
Faabakan sigindaano; faabakan sigitonto !
Mulle ndo mundiye noxo !
Muñun do muuñeye noxo !
Fanqe ndo futuxuye xiiren kanma !
Tulle ndo yaagin gubo naxa !
I ga fuugunu tunxanŋun kanma !
Fatanxullira tuntun ŋa yelunbene !
Saajo wa sarallene sira maarun te noxo !
Waagi wa woye noxo; woye duuro fe !
Wande wa waalen yonkono waxe baane ŋa !
Geeji xooren woye ndo saralleye !
Tuŋa xoore nigije noxo !
Xollalen binne jin kanma a d'i wure ya ni !
Xulunba ŋa jin kanma !
Xulunbalenme ŋa jin kanma !
Xulunba binne ŋa jin kanma

!


*Yaagen bakka tullen ña ... Soninkara Deena *

[Poete soninke]

Lendunjaaxa sire banbaado*
Nke ti duna ni lendunjaaxa sire*
Xa ga n'in tirindi duna?
Nke naa ti: Duna ni lendunjaaxe*
Lendunjaaxa sire * Lendunjaaxa bure !
Jaaxa duna ni lendunjaaxen ňa *
A ga sikki sigira su *
A ga banbini banbura su *
A ga dugundini donde su wure *
Ke duna ga dugundini *
Ke duna ga taaxunu *
Ke duna ga meqini *
A faayi dugundini killi xooren xannen ŋa *
A na koonu xa dukku?
A na ko xa dukku ?
A faayi xaňene lanba xoore noxo ?
A na koonu xa xaňana ?
Yirigi renmu * Waaga renmu *
Lenki renmu * Xunbane renmu *
Xa d'in terinka; terinkandan siru *
Nke yan ti ke duna ni lendunjaaxen ňa *
Lendunjaaxa sire * Lendunjaaxa bure *
Duna ni lendunjaaxxon lendunjaaxen ňa *
Konbonu filli w'a maxa muqen di *
A g'i renmun sugundini sanda su *
Tooxen konbo ndo hinneyen konbo *
Tooxen konbon ŋa kunken ŋa a fakka ni forindunbu !
Hinneyen konbon ŋa gijinmen ŋa a fakka ni xatinxulle !
Baane ke na bannanu ndo tunkanlenmun ňa sugundini *
Baane ke na korinton do giigirun ňa sugundini dinma su *
N d'a gemu kille, killi laate *
N d'a gemu kille, killi tinte *
O gemu kille killi lasamante, killi xase killi bononte !
O gemu killi xoore kanma, kille be dagara fe saage ra fe !
Killi gille ke kanma, killi lasamante ke kanma !
N t'a da a t'in da, nti ati kuuru !
A ti digaamu : Nt'a danŋa eeeh! Ke duna
A t'in da manin ňa an da mani wari an da mani mugu ?
Nt'a danŋa xadi, an toxon ke yan da raqun faqa !
An toxon da yaaxon finkkindi !
An toxon da toronu sukki na yinkollanu yillankupa !
An da ke toxo faranpare !
An da ke toxo darajante !
An da ke toxo gemunte !
Beesu ti duna lasamaye xanne ya ni !
Nke xa xa ti ke duna*
Ke duna buccinne*
Ke duna lanmaane *
Ke duna tugunne *
Ke duna xoore *
Ken ya ni nke xa d'in fudin jongi *
N ga da killen raga na killi xooren wutu *
N ga yiilene do gunnu ndo gunxooron batte *
N ga do duna gundo muxunte batte *
Nke d'an jooti jolle su noxo !
Nke d'a hanmi haŋe su kanma !
Nke d'an jooti jonge su wure !
Ken su di jolle ma bag'in ŋa !
Dinma be nga da forindunbu wari sanqini ke ňiiňanqote kanma !
Na sunpunu wari kutini ňiiňe ke yaaxen kanama !
N ga da tooxen xoqen wari guujini geji xoorun kanma !
Nke ga saage na senoyen yaaxanji kumunte wari yoolene fan xoore noxo !
An toxon d'in yaaxanji guuji !
An toxon d'in raqen faga !
Nga sinme d'an toxo kurunba *Hee ke duna ! *
N da tu nan ti yaaxanjinu bakka t'an toxo ke ya !
Sunpu tintu kuti d'an toxo ke ya batte!
Yirigi renmun ga na jooti*
Waaga renmu na kunpa *
Xunbane renmu na toxi xaarunu *
Duna renmu na badan luuke d'an batte !
Deenandunbu nsu na kanu riyen ŋa !
An toxo ke jooten saabu da !
Daaru ra nta saagene nan yille lenki ya !
Lenki xa ra nta yillene nan gemu xunbane ya !
Yirigi ra nta ňaana waaga ya !
Siina kurunba su noxo; sooninkon ti:
<< Ke bire waaga, waaga do siina gabu >>
Waaga dankunda o su n'a salli doome!
Waaga na muqe ndo gundon ya noxo !
Tunka senne ke nan nawaari koota su yillankara kurunba *
Xatinxullen konbo ni hinneyi duuro *
Xatin xullen konbo ni muuňeyi duuro *
Jaaxa duna ni lendunjaaxen ňa !
Jaaxa duna ni lendunjaaxa siren ňa !
Jaaxa duna lendunjaaxa buren ňa !
Jaaxa duna ni nuxudunxullen ka ňa *
Konbo ta baane wujuunu manime renme ?
Hinneye ndo siroye noxon di *
Konbo ta baane wujuunu manime tage fo?
Yaaxanji ndo denme noxon di*
Konbo ta baane xanuyen da muňuyen sanqi!
A t'i ga na wandi renme su sagara ňiiňe ke kanma*
Ke konbo ta fakka ňa ni xatinxulle a nta sontono!
A t'i ga na sunpu fatanto be wari !
I n'i tefu nan saage n'i tefu xadi *
Bawo sunpu ni xatin ňa !
A t'i ga na maaren sanqinton beenu wari*
I n'i kafu me, I n'i teu !
N xa renme be ga n'i kuta!
renme be ga n'i sooxi ke duna noxo?
I n'a bagandi n'a koy'an ŋa ta gabe !
Sunpu be xa ga n'i kutu, I n'a tefu !
Duna ni lendunjaaxen ňa*
Duna ke ni lendunjaaxen ňa *
Lendunjaaxon lendunjaaxe*
Lendunjaaxa sire *
Lendunjaaxa bure *
Heskeyi ke duna liŋe!
Heskeyi ke duna deppe !

Deenandunbun ŋa dulle noxo xollonba lanban xanne ŋa! *


SONINKARA DEENA ***