Le POEME en Soninke [ SOONINKEN NI ! ].

N ŇAXAMALA

Nke ňaxamalan do wandi ňaxamala su nta baana
Na a wutu kinbakka ma kinqenna
Ken do saahelin do banbuuxu
Na a tuguti inke ňaxamalan ni kitaabin kanden ya
Gelli soro fono ma lenki koota ke
Nke ňaxamalan yaani taarixun do xillun kama
Nke ňaxamalan yaani naamen do danben tuwaana
Daaru do daarumen gundo
Lenki do xunbane tuwaaxun xalifanten na inke ňaxamalan ya
Gundo muxunton taaxunten na inke ňaxamalan ya maxa
Nke ňaxamalan ni meselle
Xabiila be yiraame ga na burte , a na a lifi
Sunpu be kaccen ga na kuti , a na a tefu
Nke ňaxamala , sunpu solla
Nke ňaxamala , xatti sorogonda
A ga i ta kiyen do wuro
A ga i neene gundon do bangeye
Kandaaran kiyen towoye nta inke ňaxamalan kabana kaanin naxa terana
Dundo xoore nta inke ňaxamalan kabana telle sunpu do xatti soli
A nta tanpini , a nta ňuxutene , a nta jikkudun kutini
Na a toxo aken yaani sooninkara jikke
Aken yaani sooninkara banbundan sire
Nke ňaxamalan yaani fatanbinnara nimisiwasa

Nke ňaxamalan do wandi ňaxamala su nta baana
Nke ňaxamalan yan katta xiiden bakka in ŋa
Ganbare ke do moolo ku ňiimu nta kutte su toqo in ŋa
Sooninkara na xosi bogu in da kunpa
Sooninkara yugu sirun do sooninkara yaxarin muňaano
Nke ňaxamalan do i ganbarin xollon na daga in sagata ma tuŋa laate
Nke ňaxamalan na ri xiide bogu in ŋa ma gunne saaxa soronbe
A na xiide bogu sooninkara renmun gada tuŋan ňa jikke
Soonikara renmu do butte do waale na saage kaara ya
Gode do tanka ma inke ňaxamalan ke girindi
Xaalisi xulle do kaŋne ma inke ňaxamala ke taaxundi
Na a saxu ke tuŋa nta danbe do xille tu
Xa tuŋa xoore ke wa duwarenme do renbarkinte tu

Nke ňaxamalan do wandi ňaxamala su nta baana
Mexen binnen Kaman ni inke ňaxamalan ya
A ga da dullen do daqun bogu in ŋa ti tongen do fanti
Kafaan do tanmen da in wara kuren kaane
Nke ňaxamalan yaani kaŋne do xalisi xullen ňaxamala
Luliyin Kaman na inke ňaxamalan ya
A na in ňagaari gelli in taani ma in yinme
Xanan do xonnen na suuxe

Nke ňaxamalan yaani biire xooren wure jula
A gada in kaba taaduurun terende
Na in naxaanen siiti ti fatanlappoole
Nke ňaxamalan yaani juburen do dundunŋen kama
A ga na dondonŋen ferenpentindi
N na kori sikki in taanin kanma
Gelli worosso ma lonbi
Gelli yerebete ma koofili
Nke na rege xo jinnanwurunwura
Nke ňaxamalan suugu xanne da xiiden su bogu in ŋa
Nke ga na sanku do in daga rexe
Nke na daga taaxu in ňaxamalan kaara
ALLA gan na inke ňaxamalan toqo in da soninkara noxo

( En honneur à "ma Guessérée préérée ) Mariame SYLLA )

Y I N M A N K A A X U

Yinmanke , ka yinmanke
Yinmanke , kafo do debe yinmanke
Yinmanke , kunda do debe yinmanke
Yinmanke , lemunu do xirisu yinmanke
Yinmanke , yugu do yaxaru yinmanke
Anken yaani yinmanke
Jama do jamaane yinmanke

Yinmankaaxu ,
Senbe do do naabure ga ma kini an di
Yinmankaaxu ,
Faranporoye do do daraja ga ma an toorindi
Lemine do xirise ga da i jikke ro an di
Na an taaxundi tooriye daagon kanma
Yugo do yaxare yan kafi na an sugandi meenin noxo
Sugandinde xuraye sugandinde
xonnaaxu do neqetuntaaxu falle
Mukken do debinlenma ga da i jikken senben an di

Yinmankaaxu , jamaane yinmankaaxu
Yinmanke xo nagaana
An na sigi xo toore
Ma an na saxu xo daago
Naabure do kaawuduntaaxu
Nan maxa an mungundi an layiduni
Darajan maxa bifi an yaaxo
An ga nta xanan do xonnen bakka me
Toore daxanmen maxa sikkan gabondi an maxa

Yinmanke , jamaane yinmanke
Maxa mungu ti an ga fe
An me tana yaani
Yinmankaaxu feti xeye
Toore su ga di xenpa wa di
A ga dalla wo dalla
A ga daxanmu wo daxanmu
Ga nta Kamane Senne ke Tooren falle

Yinmanke , jama yinmanke
Yinmanke , haadamarenmu yinmanke
Likken ga xoto a saxundi
Katta a bicca saxu an kanma
An me nta an faaba renmu a wa di
Xa an me nta duna ken ni fi tana
An ga da an tu bagu jaman di
Daga gelli i ga ma an deni ti roxoye
An falle koyi gelli jaman ga ma i falle koyi an di
Yinmankaaxu feti xeye
Yinmankaaxu feti naame do danbe
Yinmankaaxu feti xille do janmu
Yinmankaaxu ni kuyi , Alla kuye ga ni

Un poème d'Aliou Sy Sawané qu'il a dédié aux étudiants et aux élèves :

Citation:

---

Un nouveau poeme soninke pour les Eleve et Etudiant.

''XARALENMA''
Xaralenma xaralen duruxotonte
Xaralenma xaralen haqirante
Xaralenma xaralen sabarinte
Xaralenma xaralen xaayante
An ke xaralenma suxubafanan gillaana ke
An ke xaralenma kinsigan teraana ke
An na manne duku an na manne sikki keeta ?
Girinanxenne n ga joppe an danŋa xadi
Kinsigan teraana ke girinansikke n ga joppe xadi
Xasu baane xasu filli xasu karagi xasu kabi
Xarankonpon xooron sagataana xoore
Xaranŋundaana xooro sagataana xoore
Xarankitaabi xooron wutaana xoore
Xaranŋundaana xooro terinkaana xoore
Danbe wurugindaana xoore lensire
Tanpiye n su falle ni newoyen ya yi
Newoye n su falle ni xeerin ya yi
Yugu nanmansaane lenmu dunŋaare
Xunbene jikke yugu saake
Xunbene falla jukke yugu saake
Gappixooron faayindaana xoore
Daaru xaralenma lenki xaranŋundaana
Lenki ni sewo koota xooren ya
Lenki ni sewoye koota
Kanmu ndo ňiiňe nsu wa duwanna an da
Meleekanu n wa duwanna an da
Nan saage n’i kanpo xooron saxundi an da
Ňexu ndo xinginňu n wa dunna an da
Yellinŋu n wa suugunu an danŋa, n’i xanlinŋu katu
An ga naa saage an naa ya faabankan lensire
An ga naa saage an naa ya faabankan sigitonte
An ga naa saage an naa ya faabankan toore yi
An ga naa saage faabarenmu naa yaagu
An dagakaane gundo ni xaranŋe ya yi
Duruxoto a nan maxa dugut’an ŋa !
An nan max’an falle koyi lenqonttu ku ya
Kitaabi xasu ni tuwaana xasu kittibatten ya
Kaŋen ya ni, I muuru, I sagara
An n’i bagandi an n’i jaga moxosiri
I bagandi xadi an n’i koyi tananu ŋa
Tuwaanon joota tuwaano masallalenma
Lensire Duruxotonte
Haqirante Yugu saake
An ga ma tangi an ta ňexe kitana
Xoolen ga ma bude ňexu n a binbini.

POETE SONINKE Aliou Sy Sawane.

---

Un poème d'Aliou Sy Sawané pour magnifier la parenté généalogique :

Citation:

---

'' SUNPU ''
N ke ni sunpu n feti suncu.
N ke ni sunpu n feti suure.
N ke ni sunpu n feti sunxalla.
N ke ni sunpu n feti suxuňa.
N ke ni sunpu n feti suune
Max’in kutu .
N ke ni kacci tefunte ya
Katta maarenmu ndo taaxalenmo
Sunpu tefu an na sunpun tefu
An ga nta tu, n tirindi n n’a ko n’an da
An ga naa tu , a raga moxosiri an maxa duguta
Ňiiňanqote daraja nd’a xeeri.
N ke ya ni Allah kacci tefunte ŋa.
Duutu duutu , meetu meetu.
Sunpun tu , sunpun tu.
Gaccen tu , gaccen tu.
Kappen tu , an na genme tu.
N ke ni sunpu n feti suuxaana yi.
N ke ni sunpu n feti suutaana yi.
N ke ni sunpu n wa sujuudiyen mulla.
N ke ni sunpu n feti sumalle yi.
N ke ni sunpu n feti suugaana xafu yi.
N ke ni sunpu yi n wa suumuyen mulla.
Sunpu ni xatin ya a nan liŋi yaage.
Sunpuliŋe nsu ni xatin ya a gan liŋa yaage.

Poete Soninke Aliou Sy Sawane.

---

Poème de Aliou Sy Sawané dédié aux disparus des grandes familles soninkées

Citation:

---

Kaanu.
Kaaxooro , Kaatugunnu.
Kaa xasu , kaa kurunbo
Kindidun sikki ni giigirun ya
Yigandin xollon duuraaxu !
...Xatin xollon kaawa !
Fanxooron kaawa !
Geejin kude !
Lanbixooron kaawa !
Xaara xooron kaawa !
Daabanu ndo dulle !
Haadama renmu ndo hanmi !
Badan hanmi ya ni
Dokko xooron xose !
Sikaana xooron saxu !
Furujanto ndo hanmi !
Kaanu kare !
Kaanu duuraaxu !
Danbe kaanu kare !
Denme kaanu sanqi !
Hinneye kaanu texe !
Yaagun kaanu buruxe !
O ku su do joote
O ku su do hanmi
Badan hanmi badan joote !
Kaanu ňa kandaaran dundon ŋa !

---

Poème de Aliou SY Sawané dédié à la femme soninkée.

Citation:

---

SONINKARA YAXARE.
KAARA YAXARE.
AN DO KE NAN XAWA.
SUUMANFUTU.
MAKKANFUTO.
...FUTUMULLE.
FUTU TAXAYINTE.
KAXOOREN LENMU.
KAARA RENMU.
XA GIRI XAN SIGI KEETA.
YILLEN KARE.
XURRAYEN BOGU KEETA.
SAAXE DO MAAME.
KISIME DO FAABE.
BANBANSIRU.
LENDUNJAAXASIRU.
SUGUDANSIRU.
SUNPURANSIRU.
XA DO KAANE.
XA DO GOLLE.
SONINKARA YAXARU.
NKE DA XA XANTA.
NKE DA XA MAAMA.
DAARU YAXARU.
LENKI YAXARU.
SOROKONPE GUNDAANO.
XOOLINKITTE TERAANO.
XAARA XOORE SAGATANDANO.
LANBA XOORO XANANU.
NKE NI SONINKE.
NMA NI SONINKE.
NPAABA NI SONINKE.
OKU NI SONINKO.
KAARA RENMU.
LENDUNJAAXASIRU NAN NAWAARI
FUTTO NDO DERRE KUYAANO.
XA RENME YA NI FESIBUKU KANMA
MAGUNDO ALI.

---

Asalam ,

Xaranmoxo Aliwu nawaari ti ku xaransuugu daxanmunto beeni an ga da i riti o da " Soninkara.com " bera. O wa ALLA Tunka Xoore ke maamana A ga da ku haqilu kini an di kuudo sooninkaaxu wurigindinden da.
ALLA gan na tuwaani ku jiidi.
Un nouveau poeme soninke pour les Eleve et Etudiant.

''XARALENMA''
Xaralenma xaralen duruxotonte
Xaralenma xaralen haqirante
Xaralenma xaralen sabarinte
Xaralenma xaralen xaayante
An ke xaralenma suxubafanan gillaana ke
An ke xaralenma kinsigan teraana ke
An na manne duku an na manne sikki keeta ?
Girinanxenne n ga joppe an danŋa xadi
Kinsigan teraana ke girinansikke n ga joppe xadi
Xasu baane xasu filli xasu karagi xasu kabi
Xarankonpon xooron sagataana xoore
Xaranŋundaana xooro sagataana xoore
Xarankitaabi xooron wutaana xoore
Xaranŋundaana xooro terinkaana xoore
Danbe wurugindaana xoore lensire
Tanpiye n su falle ni newoyen ya yi
Newoye n su falle ni xeerin ya yi
Yugu nanmansaane lenmu dunŋaare
Xunbene jikke yugu saake
Xunbene falla jukke yugu saake
Gappixooron faayindaana xoore
Daaru xaralenma lenki xaranŋundaana
Lenki ni sewo koota xooren ya
Lenki ni sewoye koota
Kanmu ndo ňiiňe nsu wa duwanna an da
Meleekanu n wa duwanna an da
Nan saage n’i kanpo xooron saxundi an da
Ňexu ndo xinginňu n wa dunna an da
Yellinŋu n wa suugunu an danŋa, n’i xanlinŋu katu
An ga naa saage an naa ya faabankan lensire
An ga naa saage an naa ya faabankan sigitonte
An ga naa saage an naa ya faabankan toore yi
An ga naa saage faabarenmu naa yaagu
An dagakaane gundo ni xaranŋe ya yi
Duruxoto a nan maxa dugut’an ŋa !
An nan max’an falle koyi lenqonttu ku ya
Kitaabi xasu ni tuwaana xasu kittibatten ya
Kaŋen ya ni, I muuru, I sagara
An n’i bagandi an n’i jaga moxosiri
I bagandi xadi an n’i koyi tananu ŋa
Tuwaanon joota tuwaano masallalenma
Lensire Duruxotonte
Haqirante Yugu saake
An ga ma tangi an ta ňexe kitana
Xoolen ga ma bude ňexu n a binbini.

POETE SONINKE Aliou Sy Sawane.

Un autre poème d'Aliou Sy Sawané consacré à nos mamans :

Citation:

---

Aliou SyMay 31, 2010 at 4:15am
Objet : POUR TOUTE LES MAMAN DU MONDE.
N ma saaxasire
N maa
An do tanpiye
An do duruxotoye
Allah ragabaane
Hanmi ndo joote
Yaxaraaxun xote ni
Sinmaye , hinneye, muñiye
Yaxaraaxu linŋe ni
N maa
An tanpi, an jooti, an hanmi
An tuuma, an laxafiya
Allah nawaari , Saaxasire nma
Gungillen teraana
Suwanŋe, soronde, yaxare!
Saaxasire, an lenmu terinka
An xaralenmon terinka
Ti: yaxare ga muñi kaa di,
An muñi do renme.
Ti: yaxare ga tanpi kaa di,
An tanpi do renme.
Ti: yaxare ga sewo kaa di,
An sewo do renme.
Ti: yaxare ga tuuma kaa di,
An tuuma do renme.
Yaxare ga da xeeri kita kaa di,
An da kita do renme.
Hooroyaxaru beeni ga muñi d’i renmu soroganden ŋa.
Lensiru, saaxasiru.
Hari na xa tuga banbansiru.
N ma, o ma, an ma, a ma, i ma, o su ya maani.
Saaxasiru beeni ga ña saabu yi n’o riiti duna.
Renmen xote ni, saarana xotte ni, yonkin xotte ni.
Saaxasiru yonki n’i renmu ya yi.
Rensiru yonki n’i maani ya yi.
N maa saaxasire
Hooroyaxare nan nawaari,
An da yaxaraaxu laahidun tinmandi.
A barika kamane senne da,
o ma saaxasire Nawaari nawaari.
An daaru golle nd’an lenki golle d’an xunbene gollen ŋa.
Hari n’an tuga, sunpu sollindaana.
An d’o solli ti bora baane yi.
Naagume.

ALIOU SY.

---

Bonjour,

Voici un joli poème dans lequel, Aliou Sy rend hommage à notre regretté Diaby Doua en reprenant ses mots:

Citation:

---

Aliou SyJune 11, 2010 at 1:31am
Objet : Chanson de Diaby doua camara en Écriture Soninke
Sooninkan Suugu nd'i wure
Soninkara Jaabi Duwa kamara ti '' FAABAN DANBE''
'' Xa d'in deema o su na me mugu xanne fi gemunte ''
''Xa d'in faaba de o su na me mugu baane fi gemunte''
'' Xoro nan sinme de, O su na me mugu xanne fi gemunte''
'' Saara yugu jama xor'o na me mugu xanne''
''Saara yaxaru jama, O su na me mugu kaane fi gemunte''
'' O na me deema O su na me mugu baane fi gemunte''
''O na me deema o su na me mugu xanne fi gemunte''
''Faagi sanku, O yinme sefen faagi sank'o yi''
''Faagi sanku de , O yinme digaame ngi sanku''
''Laadan sanku O yinme laada ngi sanku''
''I wo maxan lenmuccu, lenmun ku be gi saare tunwa wa''
''I wo maxan lenmuccu, lenmun ku be gi saare gunnen wa''
''Lenme tono ni manne? Lenyugunne nafa ni manne?
''Lenme nafa ni manne? Lenyaxare tono ni manne?
''An n'an duutu, an n'an paaba danbe tu - figemunte-
''An n'an duutu an n'an maa xa danbe tu- figemunte''
''An n'an duutu, an n'an sunpun haqen tu- figemunte''
''An n'an duutu an na xirisun haqen tu - figemunte''
''Xa 'in deema de o su na me mugu xanne - fi gemunte''
''Eee.. Saara yugu jama, ado Saara yaxaru jama''
'' Xor'o n terinke sefen xoten ya ni...''
''O d'o maani sorogo gelli tugunnaaxun wa''
'' N'o faabani sorogo gelli tugunaaxun wa''
'' Nan saage nan li gunne saaxa soronbe''
''Lenmun w'o maxa gunnen wa, lenmun w'o maxa kaanin wa''
''O n'o renmun kanda o n'o renmu nyamari''
''Sere su gaa du diina w'an wa''
''Sere su gaa du laada w'an wa''
'' Xa d'in deema o su na me mugu xanne - figemunte''
'' O na me deema o su na me mugu xanne - figemunte''
''Saara yugu jama xoro na me mugu xanne''
''Saara yaxaru jama o su na me mugu baane''
''Faagi sanku, O yinme sefen faagi sank'o yi''
''Faagi sanku de , O yinme digaamen gi sanku''
''Laadan sanku O yinme laada ngi sanku''
''I wo maxan lenmuccu, lenmun ku be gi saare tunwa wa''
''I wo maxan lenmuccu, lenmun ku be gi saare gunnen wa''
''Lenme tono ni manne? Lenyugunne nafa ni manne?
''Lenme nafa ni manne? Lenyaxare tono ni manne?
''An n'an duutu, an n'an paaba danbe tu - figemunte-
''An n'an duu tu an n'an maa xa danbe tu- figemunte''
''An n'an duutu, an n'an sunpun haqen tu- figemunte''
''An n'an duu tu an na xirisun haqen tu - figemunte''
''Xa 'in deema de xoro na me mugu baane fi gemunte''
''O na me deema o su na me mugu xanne - fi gemunte''
''Xa d'in paaba o su na me mugu xannne - figemunte''
'' O na me deema o su na me mugu xannne - fi gemunte''
''Xa d'in deema xoro na me mugu baane - figemunte''
'' O na me deema o su na me mugu xannne - figemunte''
''Xa d'in paaba o su na me mugu xanne - figemunte''
'' O na me deema o su na me mugu xanne - figemunte''
''Xa d'in deema xoro o su na me mugu baane - figemunte''
'' O na me deema o su na me mugu baane - figemunte''
Ke ya ni Faabandanbe n suuge be Soninkara Jaabi Duwa kamara ga da suugu.
Nan ti o su na me deema - O su na me mugu xanne - O su na me raga baane - Nan saage n'o renmun xa kanda kuudo ke xanne sanda nga raawa yanbene moxo be ya katta duna gingu ku naxati su ya.
O naa ti hari na badan saqen newondi Jerinte Jaabi da, Hari na arijanna turumullun siranwu ny'an da saxura mulle yi. an miina.

Xa renme ndo xa xaralenma ya ni / ALIOU SY SAWANE - Aliou Goundo
N da ke suuge yilla Alaxamisa koota Suxuba fana Wucce 6 noxo - Xasu 6 - 10 - Siine 2010
Geresi Jamaane Atiina debe noxo.
Hari na o gemundi sooninkan suuge tana yillande xurayen wa, O na me deema o na suugu ku xa yilla keeta.



POETE SONINKE..

---

Jaabi Duwa ti '' Nŋa telle xara, N telle sanga ''

'' N ŋa telle xara Nŋa telle sanga ''
'' Tuwaano nan gaba x'i nta baana ''
'' Eee.. Tuwaano nan gaba, i nta baana ''
'' Nŋa telle xara Nŋa telle yaala ''
'' Ee.. Tuwaano nan gaba x'i nta baana ''
'' Ndo lemene n gemu kille ''
'' Ndo xaralanma gemu kille ''
'' Ndo Taaliben gemu kille kille ''
'' Ndo Taaliba lenmen gemu kille ''
'' Nti lemine ; an telle minna ? ''
'' Nti xaralanma ; an bakka minna ? ''
'' Nti taalibe ; an telle minna ? ''
'' Nti taaliba lenme; an telle minna? ''
'' A t'i telle moyisin ya ''
'' Moyisin xosa ña xusunkonpe ''
'' Nŋa telle xara N telle sanga ''
'' Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' T'in ŋa telle xara Nŋa telle yaala ''
'' Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Xuraane kama Asa faaba ''
'' Xuraane kama Asa sanbi faaba, Sanbi Musa faaba ''
'' Tuwaaxun do barike Haawa faaba ''
'' Tuwaaxun do barike Haawa Sanbi Musa ''
'' O t'a dan kore sidiganke, Silla hooroñamante''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Moodi ndo gundo, Jinme jaaxo ndo hayibara jaaxo ''
'' Moodi ndo jabaru ''
'' Mañaame ga di kitaaben kanma xara''
'' Nan saage n'a noxon xa tu nan kur'a kanma''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Kaŋen xalibe Maasire jagana ''
'' Goden xalibe Maakunyanji renme Maasire jagana ''
'' Moodi ndo soobe... Jagana manga renme ''
'' Deena ndo battu xirisun kori kuuñiinda abada bada''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Nke wa telle xara Nŋa telle sanga ''
'' Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' T'in ŋa telle xara Nŋa telle yaala ''
'' Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Ndo lemene n gemu kille ''
'' Ndo xaralanma gemu kille ''
'' Ndo Taaliben gemu kille kille ''
'' Ndo Taaliba lenmen gemu kille ''
'' Nti lemine ; an telle minna ? ''
'' Nti xaralanma ; an telle minna ? ''
'' Nti taalibe ; an telle minna ? ''
'' Nti taaliba lenme; an bakka minna? ''
'' A t'i telle moyisin ya ''
'' Moyisin xosa ña xusunkonpe ''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Eee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Iyee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
'' Iyee... Tuwaano nan gaba i nta baana ''
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Xara Jaabi an da tuwaaxun do tuwaanon sigan gansi.
Na xaranŋe ndo sange n sigan fatta bakka me ya.
Soobe nta sange kabana, xoyi sange xa ga nta soobe kabana moxo be ya.
- Yogonu Moyisin ña xusunkonpe.
- Yogonu '' Moyisin ña soronkonpe.
- Tuwaaxun ya na fo wo fo saarana, xoyi tuwaaxu nga kitene duna ŋalintaaxu ke muuma nsu noxon di moxo be ya.
Tuwaaxun falle fo wo fo su ra nta telle kaane ke duna.
Nawaari jaabi Duwa.