Le mot soninké du jour

[kabu tirera]

O n'o xannu naxanu tu fina ken w'o xanne sanda wurewutunu n'a yanba.
Diganxanne su g'a di a wure nan xawa muurini n'a tu; bawo wure ga nta ke be ya an xanne di; an xanne feti ken ŋa an da wutu bakka xanne tana ya.

Nawaari Tirera; nd'an tirinde jaga moxosiri.
An wa tu xannu ku su na kundu ya; sooninkan xanne nda ku sefexannu filli wutu o xalle fe; i yille bakka banbaranu xanne ya di.
Bawo jagande noxon di ado muurundu noxon di o raaw'o xanne ndo xannu tananu naxan tuunu n'i jaga bakka me ya.

- Sooninko ndo banbaranu taaxen yan li ti ken ŋa; bawo nke da muurundi lanmaanu dabari ku diganxannu filli kanma sooninkan xanne noxon di n ma katu wure su kita i kanma.
Allah da ňa nda xirisu dantanto tirindi sefexannu ku wure; Iti banbaranu xannu ya ni i filli ya.

- Sooma = banbaran xanne ya ni; a wure ni ti '' Ke renme ni kaadunke yi '' Bawo banbaranu noqu ren fana be ga na saare ka noxon di xoyi 'Kaa len fana ' I na ken ňa toxorana ti '' Sooma '' '' Kaadunke '' ken wa koyini nan ti [ renme ke senne ya ni; mexe su nta yi i saarano noqu ]
A wa renme xawansaaxu koyini katta a saara yugon ŋa. xoyi banbaranu n gaa tini '' A keera sooma ye '' wolla '' I keera sooma ye ''

- Sira = banbara nxanne di a wa wuru filli wutu.
A fana ni = Kille.
A fillandi ni = Kiide wolla koni moxo tana i gaa tini Zira.
Misaale = xoyi [ Sira sun wolla zira sun ] ken na do [ Kiidi tiŋe ňa ]
Banbaranu noqu yaxare nga naa jiidi ti ren yaxare fana i naa ti ke ni an killi fana ňa [ Ika sira follo ].
Wolla nin keera sira folo ye = ke ňa killi fana ŋa.

An taali ke xa ne ga ni - Fo be ga ni xoyi '' Denba nta i sara ndo i bonen tu '' A tu xa nan ti '' Sara '' ke xa wa banbaranu noqu.
Selli an g'a mulla na [ Sara ňa yilla; a wutu an n'a wara saraxu noxon di wolla saaranaxu noxon di ] xoyi saara = saarana.
Bawo banbaranu noqu '' Sara '' nxa ni sanda ňa yi xoyi o gaa tini '' Daraja '' bawo daraja nxa ni araabu nxanne ňa.
'' Sara '' a raawa ňaana tugaade nxa yi banbaranu noqu.
Selli an g'a mulla n'a wara jamu ňa batten di xoyi teyinnu [ Jamu ndo Bone ]
[ Denba nta i jamu ndo i bonen tu ] Hari ken xa be faayi It'o da Jamu nxa wutu bakka fullu ňa.
O ga naa ti xeeri ken xa ni araabu xanne ňa - Xoyi Horoma a xa ni araabu nxanne ňa.


Hari na haqira sire kini muurundaano nsu kafumanto.
Nan saage n'o sinmayu nd'o kiilu fuutu katta xiiri baane ke be g'o su nafana.

xaranmoxo hari sa an na yanpa in maxa , muurunden ya ni
sira . Xo : sira kanňi { killen sire } sira sire { sira kanňa }
noqu be ga molla na faamu ke ni : sooninkan xannen ŋa
maxankutoni ku yogoni noquni i sigiri lagaren wa yillene na ňa { a}
Xo : siro . a siro . An sira saaxen ŋa
faranfaro { haranharo } a faranfaro . An faranfara saaxen ŋa
dinko : a dinko . An dinka saaxen ŋa .

[Poete soninke]

xaranmoxo hari sa an na yanpa in maxa , muurunden ya ni
sira . Xo : sira kanňi { killen sire } sira sire { sira kanňa }
noqu be ga molla na faamu ke ni : sooninkan xannen ŋa
maxankutoni ku yogoni noquni i sigiri lagaren wa yillene na ňa { a}
Xo : siro . a siro . An sira saaxen ŋa
faranfaro { haranharo } a faranfaro . An faranfara saaxen ŋa
dinko : a dinko . An dinka saaxen ŋa .

Harisa xottu ku filli ya ni [ Sooma a do Sira ]
Nke dunŋe an ga da yillandu ku beeni sanqi kundu; nxa saado an ga riini ti ku ya nke fina yan da ku fatanfancindu riiti ken ga ni xoyi F + H = P.
Nke da koyi gelli ro xanne ke noxo nan ti sooninkan xanne taaxuranu yillanto ya ni nxa fo su d'i koni moxo ku xottu kanma noqu Gidimaxa do Gajaaga ga naa ti Faranparoye = Jaafunu do Debuňeri do Jonboxu do Soroma naa ti Haranparoye.

Nxa fo be ga ni xoyi ku diganxannu filli [Sooma do Sira ] O xanne feti bawo an ga da riiti moxo be ya nan ti '' siro '' [An sira an saaxen ŋa] o raawa konŋo xa nan ti [ An siro an saaxen ŋa. wolla an siro an saaxen da - xoyi a ga raawa yillene ti gorobe kanmudunke ke xa yi moxo be ya nan ti An sir'an saaxen ŋa] A tu xa nan ti ''Siro'' a ken ňa ni xotte sunpon ŋa a ga naa ro sefe noxon di a naa yille.

Sooninkon ti ''Gaja yin fana ya ni gajan ŋa; ken ga fe a kutte ke su ni fo faayi ke fo tana faayi ke! ''

Misaale..
I ga naa t'an da [ Kaabu do Kaawu nan xawa ] an na mani korosini ke noxon di?
Bawo kaabu da kaawu xawansa ya - nxa kaabu ra nta ňaana kaawu ya moxon ma su ya.
Ke noqu na mani koyini ? nan ti duna fo wo fo su g'a di a n'i sigitonte ňa maxa xoyi ňiime - xoyi sooninkon gaa tini '' Lasilli '' o da lasilli ke xa wutu bakka araabunu xanne ya noxon di '' Al aslli '' wolla '' Al asllou ''

Ken ya ni n'a koyi an ŋa nan ti xotte a kaane nta faayi a falle yan faayini.

Sefaano xooro nda ken ya ko sefe noxo nan ti '' An nan maxa baxu an xenu raxen ŋa; An n'an finbi rexen ya faayi ''