Note à tous les Internautes de Soninkara

[madibiramu]

Cette note de la part de monsieur Yaya SY nous invite à demander auprès des anciens : qui était Baa Madi Kaama Kanouté ?. Yaya SY prépare un article sur cet illustre homme Soninké.

Toute information utile que vous obtiendrez de la part des anciens peut contribuer à mieux faire connaître l'oeuvre de Baa Madi Kaama. Alors, merci de demander autour de vous...

An do golle Maarenme Foodiye Siise, an tirinde ke siro moxo buru, nuwari an do tanpiye.
ken falle; in na fonne ko Ba Madikaama Sumina Kanute kanma, in ga ke be tu a kanma, ken falle m'in ga ri jagande ña a kanma siri Allan da dunŋe;

Ba Madi-Kaama bireye:
A toxo: Madi-Kaama Kanute, i ñ'a xilli Madi-Kaama Sumina, saaxen ya ni; Sumina, a Bange (saare): Turungunbe Kingi dappen di, ma o na ti: ñooro (Nioro) mara saasa dappe-debidun maraye ke di, a ña siine 18... (wujjuune do kamo seegi ke noxon ya di), sere ya ni o na ti: Alla da fiidun-tuwaaxun kin'a yi (philosophe), bawo: a yinme d'a ko i digaame yogo nan ti: "inke Madi-Kaama Sumina, sere ma dimina r'in di digaamen di, ganta leminan baane, limine ke do na yinmen yan ñi dangini, in d'a tirindi, in ti: lemine ke! ke na kara ya ba, ma a ma kara, a ti: ayi in faayi da a minindi ya, in ti: lemine ke in yan da digaamen wara an wa ken falle in ñ'in katta ya. "
An w'a tu sere be bireyen noxon su di, diminan ga r'a di ta baane ya digaamen di, ma sere baane ya ga d'a raga digaamen di, o tini ken da mani !!! Hari ken nan xoto fiidun-tuwaanon wa (philosophes).
A biye ke a d'a ña Soonikara su ya naxa, bawo; i ñi a xilli me-sooxeyen ga na ro soron do me naxa noqu be, kuudo nan ri kiiti i naxa, A menjanŋen ra nta jaatene nan ñame Sooninkara, bawo; noqu su tuwallenma w'a maxa no, hari a faatiye (kalle)!! a faati a ga daga bogu i menjanŋen ya yi.
ken ya ni o na ti: Ba Madi-Kaama ni: Fiidun-tuwaanan ya yi, sere-lalinŋen ya ni, Kiitaanan ya ni, Tuwaanan ya ni, taalin tuwaana, diganxooren kama.

A faatiye (kalle):
Ba Madi-Kaama giri Turungunbe t'i wa da bogu i menjan linŋen xaranmoxo Moodi-Xulle Testaayi Gidimaxa deppen di, jaaxa Sooninkara fiidun-tuwaanan saaten faayi taaxunu n'a dugu Gidimaxa ya, kallen da BA MADI-KAAMA SUMINA KANUTE wutu Sooninkara jikke, a ña siine 1887 (wujjune kamo seegi tansege do siino ñeeri) Tesitaaye Gidimaxa. Fiidun-tuwaanan daga moxon faayi, kiitaanan daga, digan-xooron kaman daga, sooninkan xannen wurugindan daga, sooninkan xannen d'i wure tuwaanan daganten faayi, eeeeeeeeeeeeeeh ke duna!! Ba Madi-Kaama da duna toxo, na Sooninkan xanne do Sooninkaaxu toxo o maxa, koona Ba Madi-Kaama kunme ke burunu Sooninkara ? ? ?

A digaamu yogonu faayi:
* Ba ti:" mani in d'in kaba in ganta balla da tiban(jongen) setundi, in d'in xiri: a nta fo tooron'in wa in ga na daga, in ga na bara xa; in n'a ŋari kanmu".
* A ti:" Sefaanan kara, seedaanan kara, sefen na minna?".
[ke wure: sere be ga da digaamen ko ken kara, a ga d'a ko be jondi ken xa kara, o na digaame ke kitana kanmoxo?].
* A ti xadi:" i ga d'a tirindi ti: Ba Madi-kaama; kan yiganden linŋi duna yiganden su yi? a ti: yiganden be ga na dullen ñi an ŋa".
* A d'i jaabi; "I ga da maran faga seyinŋen ŋa, na yilli buccunnu beesebeese a kanma, na Madikaama tirindi; ti ke yille w’o bakka yirigi ba? A ti gell’a wureedun ga xo a kanmu a w’o bakka".
[a gan ti: a w'o bakka, i ñi seyinŋen jagana n'a koy'a ya yi, nan ti; kanmoxo, seyinŋe? xa: Ba Madi-kaama ya ni].

.................. o na lenki xallen sigindi yere.

korosinde: xa ga na defontaaxun wari noqu su, xa na dudoxoto, n'in maatandi !!
a xaranŋaanan sun nuwari, an do sooninkaaxu!


wuron do xeeri!

Dagabire 12/2307 w. [xasu 12ndi/12/2007 i.f.

xa maarenme: Madibiramu Kante.