Seexina Yattabari Taarixu-safandaana Aliyu Gundo Si Sawaane

 

 

Allahu Taalla da ke komo sire ya ni duruxotonte ŋa a ga da i senbe kini nan saage na  i yonkin xa kini diina senne ke yuruwande ndo a daga kaane ŋa.

 

A toxon ni: Seexina i ga tini a da « Seyixu Ahamadu Hamaahu Laahu. »
A janmun ni: Yattabari.
A saare:  Siine wujuune kamo kabi do tanpille (1920 ) Debe be toxon ga ni «Yerere » a ga kingi noore noxon di xaayi maran ŋa Mali jamaane noxon di.

A da tuwaaxun muuru diinan killen kanma , a da xuraane tanga na a toxo ňiiňadun xaranŋe ňa, ken ga ni « Xaranyinbe » ŋa.

Ken falle ya ni a ga da i jonteŋa katta hiijun ŋa, an na tu a terende ke noxon di katta debi barikante ke ya ken ga ni makka ňiiňanqoten ŋa (Debun saaxanma) a do yugo yogo yan daga doome, ken ňa nan gemu siina tannaxatenun dinma ŋa.

A da xaranŋunde dabari makka xaranka be toxon ga ni «Tuwaaxun Laahidu Sariya Xaranka » a bogu falle ken xaranka ya a da terende yogo dabari '' Yamani '' wolla Yemeni * ya, an na tu a ga joofe no, a da sariyah tuwaaxun xaralenmun ňa gemundi non ŋa, xoyi a yinme ga saage nan ňa alimaamin ŋa non missidu yogoni ya moxo be ya.

Ken falle ya ni a ga saage katta '' Sawudiya '' ya, ken bire n da ňi a ňi xaralenmun genmalenmaaxunu ti tuwaaxun ŋa Madiina misiide noxon di.

Na a wutu gelli tannaxatenu jopaade ŋa nan daga a wara ma tankaragenu jopaaden ŋa an na tu xirise ke da i jonteŋa katta fatanbinnira ňiiňanqoten ŋa, a da i terende joppa ti suudan jamaane banŋe a do fatanbinnira debu naxannaatu yogonu ya, xoyi Jayiri do Caadi a do ku me tananu gelli fatanbinnira debu, a ga tuwaaxun sanqini a wa xirindini katta Allaahu baanaaxunde ŋa, a wa xirinde ňaana katta faarisenne killi xasen ŋa, killi sahante killi barikante.

Digaame ga na gemu o raqen di, a wa genme o nan ti a da xirinde killen joppa gelli arabunu debu kinbankkan ŋa, nan daga katta fatanbinnira jamaanu.

An na tu Allaahu faari senne ke ňa o danŋa yaaxe fo sire ya yi xirindaanon su danŋa Allaahu Taalla killi xullen kanma.

Ken ňa ni o na ti yattabari n xa ňa o da yaaxaana yi ( wolla xawansa fo yi ) xirinde killen kanma, bawo a da xotan fo gabe wari na a toxu xirinde ke killen kanma, wucce su a do seran xabiilanu ňan genme i ga a munda na a yilla bakka i killen kanma, ken noxon ňa ni i da xoni nan saage na a xoni ma i ga a teralenmon su xonnon kafini a ya.

An na tu wucce su xirise ke do seran xabiilanu beenu ga genme i yogonu faayi ku:

*Waxati su a do soron ňan genme ku beenu Allah fi yinme ga nta i fiinun noxo.

*Wucce su a do xirisu yan genme ku beenu ga da yillayen tana rondi diina noxo na a ňi Allaahu taalla ma ako faari senne ke xa ga ma i ňaamari ti ke be ya.

Bire yogonu a do fatanxullun marandaano buru yogoni wa genme xoyi o marandaana buru, fatanxullu ku beenu ga ri o jamaanu ku noxo nan li marandi o ňiiňanqottun kanma.

Ke moxo ya ni a xosa i terende jonteŋa katta koduwaara ňiiňanqoten ŋa, an na tu a da wucce ňa koduwaara ňiiňen kanma a ga kanma na soron xiri katta Allaahu baanxunde ŋa, a ga a kanma na killi kurunba jopante«Bidiya» kaane kutu bakka soron kaane, a do killi kurunba gumun, kun ga ňi i xirisixooro ku batta moxo be ya nan xaso, an na tu xirise ke da wuccu dantanto dangindi koduwara jamaane ke, ke noxon di Allah da wasaye ňa a da bawo a katu na xaranka yogo raqen wuňi non ŋa, an na tu ken ňa ni xaranka fana ŋa silamaaxun di a ga sigi koduwaara ňiiňe kanma.

Ke xaranka yan ňa xaranka fana a do madarasa fana be a ga sigi silamaaxun diinan toxon da koduwaara jamaane noxo.

An na tu ke ga ňa bire be a ga da ňaamariyen muuru bakka ''Guwerineeri faranse'' maxa, ken ga ňa siine wujuune kamo kabi tannaxate do karago «1945» ke ňa nan gemu duna gajan xoora fillandi ňeme siine ňa yi.

An na tu xaralenmun fo gabu ňan da tuwaaxun raga bakka xirise ke maxa, xaralenmun fo gabu ňan xara xirise ke kitten ŋa, ku beenu ga ni diina gumun renmun ŋa a do diinan xannaanon renmun ŋa.

I xa da tu a da, i tokki do a batte nan saage nan sigi do a sigi battun ŋa, i da toŋondi i toŋun kanma i golli ti toŋun ŋa nan saage toŋun banbu na a ňa ňangolli kitte ya.

Allah ga da newoye ňa a da, xirise ke katu na kun xaralenmun fo gabu xayi dagana araabun jamaanun xaralla xooron ŋa, xoyi: (Al -Ajiharu Al-Sariifu Xaranka Xoore be ga Ejipiti jamaane ŋa) kuudo ku xaralenmu nan daga jiidi tuwaaxun fo xoore i naa katu tokkini do i xaranŋun batte ŋa a do i nan tokki do diina senne ke batte ŋa.

Ku gollu su dangi falle ya ni xirise ke ga da faabanka wuruginte n saageyen muuru, Bawo sooninkon ti « Wandi renme ra nta ňaana sere tana renme ya! »

« Sere ra nta faayindini ti wandi yaaxe » « Giden ga na dalla ji ndi moxo wo moxo a ra nta ňaana kine ŋa »

Sere su ga na wandi faabankan xanu moxo wo moxo ya, an na tu a ra nta ňaana xoyi an yinme faabanka! N xa ke noqu na do sere ya sere be ga sinmene do i faabanka.

Ke moxo ya ni xirise ke ga da faamu nan ti i nan xawa xirinde ňaana i faabankan di xadi, xoyi ken me ga da o faarisenne kita moxo be ya, bire ke be a ga ma ňi a mulla nan bogu makka kuudo kaafirinu nan maxa daga makka tallan mexindi ti muno batiyun ŋa.

Xirise ke saage katta faabankan ŋa Maali jamaane – Siine wujuune kamo kabi tanňere do karago (1975 )

A saage falle a da yaareye lanmaane ňa faabanka ke noxon di kuudo i na bera kita i ga raawa taaxunu non ŋa moxo be ya, kuudo i ga katta nan tokki do i xaranŋunde ke batte ŋa moxo be ya.

An na tu a ga yanqa koota be a do i xaralenmon fo gabu yanqa Bamako, a jokki do  xaranŋunde batte, i ga yanqa dingira be ya non ňan ňa xaralla ke ya, ke be toxon ga ni (Diina Maarinde Xaranka) wolla (Silamaaxun Diina Danbe Xaralla) Kundu ya ni xoyi xannun koni moxonu ga nta baana moxo be ya, o raawa tini yinme (Silamaaxun  Diina Faamuye Xaralla» a su nan baana, ken xaralla ga ňi kunda be ya ken ni (Ňaarela) ya. Ke kunda fina yan taaxu Bamako noxo a ya ni Bamako kunda fana xooro, ke kunda taaxaano fano ňan da Bamako taaxundi. Ňaxatenu ňa ni i ga ri taaxu dingira fana be ya iti «Oku ňa yere » ken digan xanne yan yille nan ňa (Ňaarela) a wure ni ti ya oku ňa yere!

An na tu xirise ke saageye noxon di katta faabanka wuruginte ke ya a ga yanqa koota be xirisi xoora gabu sigi a tatten ŋa na a faabandi ku na diina senne ke tallan yanbandi, a wa kun yogonu di gelli (Abubakari Jaabi » a do kun me tananu gelli xirisi xoora gabe, i ga sigi do a batte na a deema moxo siri, i saage i da a xirinde n xa terinka nan saage na a faamu a minna n ga do ke be ya diina senne ke wuruginde noxon di, i da koyi xa nan ti a na toŋun ňa kanma, i da jakki ken kanma, i da killun wuňi a danŋa moxo siri kuudo a nan katu na i xirinde ke dabari.

Ke moxo ya ni, n maarenmu o nan siri a tuunu nan ti sere su, soron ňa ga na bara an ŋa Allaahu Taalla ga ma bara an ŋa, anke nta yanqana a bada, an yinme nan xawa a tuunu xa nan ti seru ku su xa nta balla an ŋa!

An na tu i da xirise ke deema diina ke noxon di i da deema ti i naaburu nan saage na a deema ti i futen ŋa.

An na tu Maali jamaane hooraaxun wute dangi falle o xirise ke Yattabari n da xotayu yogonu kita bakka o jamaane (Guwerineema) noqun ŋa, ken ga ni jamaane yinmanka fana ŋa (Modibo Keyita) a ken be ga ňi jamaane sigiran ga a maxa nan kafi xonnan sigiran ŋa katta diinan faasandaanon do diina gumun ŋa a do diinan yugun ŋa, xerexerentaaxu di (Sunna gumu Jama).

Ken saabu da jamaane yinmanke kanu xirise ke senbe wure na a saxu a jama ado fankka be ga ňi i maxa diinan yugu saakun kaara, a do daraja xoore be ga ňi i maxa jamaane ke noxon di, a do xirise ke ga da kille ke be raga i butten ŋa nan saage xadi a ga da nuxudunxullaaxu be jonkoyi katta faabankan ke ya a do a ga da xanuye be tefu i do araabunun jamaanu naxa, a ga da ken kille be raqe wuňi i do kun naxa, jamaane ke yinmanke kanu ke noqu su ya yi.

An na tu ku fiinu yan ňa saabu ya i xosa a raga na jalaginde xafu jonkoyi a ya, i xosa a ro jalaginde ka noxo (Kason ka noxo) a da kason dabari siino haqe do taxande a da ken ňa kaso noxo, ken falle ya ni a ga bogu bire be i ga da a kiiti, i da a kiitun su yaaxe muuru na i fatanfansi na i bogu me ya.

N xa a ga da dinma be ňa kaso noxo ken da ňi xaranka ke ňi duumene do i gollen ŋa bitte noxon di, ken dinma ŋa xaranka ke ňi soro filli ya kitten kanma i ga a sorogono, kun ni:
(Abubakari Mareega do Yuusufu Keyita ) ken ňa nan gemu siine wujuune kamo kabi tanňere do naxato (1974) ken falle ya ni a bogu falle kaso noxo, a da ňiiňan bera kita kuudo na xaranka sigindi ken bera yi, an na tu lenki koota ke ken xaranka yan finna du a toxon ga ni (Silamaaxun Laahidun Xaranka المعهدالإسلامي) An na tu xaralla ke sigi ke toxo ya kanma na a saabun ňa tuwaaxun kite killu a su ňi muurunu xaralla ke noxo.

Na a wutu gelli xarankonpo wuredunkon nan daga a wara ma xarankonpo kanmundunkon ŋa.

A wa ken moxo baane yi gollun do feeranu seerande konpo, kun xa wa xaranka ke ya a do leminantugunnu seerandun do i xaayandi konpo kuudo na leminantugunnun seerandi xottun koni moxonu ku beenu siinon ga ma laato moxo siri.

Xirise ke Ahamadu Hamaahu Laahu Yattabari gollu yogonu faayi ( An naa tu a da i du kini Allah diina ke xirinde ňanmoxo sire ŋa killi senne kanma nan xirindi katta Allaahu Taalla baanaaxunde ŋa.

A saage nan ňa alimaami ya nan ňa xaranŋundaana ya, a ňa kawandaana yi xuraye noxon di (Nooran misiide ŋa) a do sunna misiide be ga kensanbugu, a do xadi a ňa bette yogo yi  ' Silaaminun Kafo Xoore be ga duna noxon di '' ken ga Misira Jamaane ŋa Ejipiti, a do xadi a ňa bette tana ya gelli (Tuwaanon Kafo Xoore be ga siginte nga duna Tuwaanon su danŋa).

A saage nan ňa bette yi ke be ga ni (Silaaminun Kappe Xoore be ga Fatanbinnira Kinxenna ŋa).

An na tu xirise ke ňi gollini ti Allaahu Taalla yaaxa muuriyen saabu ňa da, a ma ňi tugaade muurunu bakka sere su maxa, an na tu a da ke duruxotoye saabu da 'Guwerinema'' n da nawaari na a maama ti kaahiti ya ke be ga ni darontaaxun do duruxotoyen do naxaanisiitiye kaahiti ken do a ga da durunxotontaaxu be konkoyi katta faabanka ke ya, a do a ga da xaranŋen do tuwaaxu be sanqi gelli debun saaxanma ken ga ni makkah ya Al-kaaba noxon di.

O xirisi xoore ke jaabindi katta i kaman xirinden ŋa nan gemu xasu seegundi tanmu do sikkon ŋa siine wujuune kamo kabi tansege do karago (13 – 08 – 1985) I da firindi a yillankaran ŋa.

Hari na o do a tanga a do silaaminun danma su kafumante, hari nan hinne karafuru  diina karafuru su kafumanto hari na i neema. An miina.

Safandaana Xaralenma / Aliyu Si Sawaane i gaa tini Ali Gundo Faransi Jamaane.